افغانستان در حالی با بحران‌های زیست‌محیطی دست‌وپنجه نرم می‌کند که دهه‌ها جنگ، بی‌ثباتی سیاسی و فروپاشی زیرساخت‌های حیاتی، این کشور را در وضعیت شکننده‌ای قرار داده است. تغییرات اقلیمی، شیوع بیماری‌های واگیردار و نابودی منابع طبیعی، تهدیدهایی خاموش اما جدی هستند که آینده میلیون‌ها نفر را در معرض خطر قرار داده‌اند. با وجود سهم ناچیز افغانستان در تولید گازهای گلخانه‌ای جهانی، این کشور یکی از آسیب‌پذیرترین مناطق در برابر تغییرات اقلیمی است. اما در شرایطی که نیاز به اقدامات فوری وجود دارد، حاکمیت طالبان تقریباً هیچ توجهی به بحران‌های زیست‌محیطی نشان نمی‌دهد.
افغانستان سهمی ناچیز در تولید گازهای گلخانه‌ای جهانی دارد—کمتر از ۰.۰۱ درصد—اما به یکی از بزرگ‌ترین قربانیان تغییرات اقلیمی تبدیل شده است. بر اساس گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)، این کشور در فهرست ۱۰ کشوری قرار دارد که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی می‌بینند. این تغییرات به اشکال مختلف در زندگی روزمره مردم افغانستان تأثیر گذاشته است. خشکسالی‌های شدید یکی از بارزترین پیامدهای تغییرات اقلیمی است که امنیت غذایی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. بر اساس گزارش سازمان جهانی غذا (WFP)، بیش از نیمی از جمعیت افغانستان در معرض ناامنی غذایی حاد قرار دارند.
الگوهای نامنظم بارندگی و فقدان زیرساخت‌های مدیریت آب، منجر به سیل‌های مخرب در مناطق مختلف شده که علاوه بر تلفات انسانی، خسارات اقتصادی قابل‌توجهی به همراه داشته است. همچنین کوه‌های هندوکش که منبع حیاتی آب شیرین برای منطقه هستند، به دلیل افزایش دمای جهانی به سرعت در حال از دست دادن یخچال‌های طبیعی خود هستند. این تغییرات، چرخه طبیعی آب را مختل کرده و خطر بحران آب را در سال‌های آینده تشدید می‌کند.
پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، موضوعات زیست‌محیطی از اولویت‌های دولت کنار گذاشته شد. تمرکز طالبان بر مسائل امنیتی و سیاسی باعث شده تا هیچ استراتژی ملی برای مقابله با تغییرات اقلیمی تدوین نشود. نبود سیاست‌های زیست‌محیطی، ضعف در مدیریت منابع طبیعی و قطع ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی، وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. کارشناسان معتقدند که بی‌توجهی طالبان به مسایل زیست‌محیطی ناشی از چند عامل است: تمرکز بر بقا و مشروعیت سیاسی، نبود تخصص و زیرساخت‌های علمی و همچنین فقدان منابع مالی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های اقتصادی.
تغییرات اقلیمی نه تنها باعث بحران‌های طبیعی می‌شود، بلکه زمینه‌ساز شیوع بیماری‌های واگیردار نیز هست. گرم‌شدن زمین، تغییر الگوهای بارندگی و تخریب زیستگاه‌های طبیعی، می‌توانند الگوی انتشار بیماری‌ها را تغییر دهند. تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند زیستگاه حشراتی مانند پشه‌های ناقل مالاریا و دنگی را گسترش دهد. از سوی دیگر، سیل‌ها و خشکسالی‌ها باعث آلودگی منابع آب می‌شوند که می‌تواند شیوع بیماری‌هایی مانند وبا را افزایش دهد. سیستم بهداشتی افغانستان که از دهه‌ها جنگ آسیب‌دیده، توانایی مقابله با اپیدمی‌های بزرگ را ندارد. در طول همه‌گیری کووید-۱۹، نبود امکانات پزشکی و ضعف در اطلاع‌رسانی عمومی، بحران را تشدید کرد.
در کنار بحران‌های انسانی، اکوسیستم‌های طبیعی افغانستان نیز به شدت آسیب دیده‌اند. تنوع زیستی این کشور که شامل گونه‌های نادری مانند پلنگ برفی و بز کوهی مارکوپولو می‌شود، در معرض خطر جدی قرار دارد. نبود قوانین سخت‌گیرانه و کنترل‌های زیست‌محیطی باعث افزایش شکار غیرقانونی گونه‌های در حال انقراض شده است. همچنین جنگل‌زدایی، استخراج بی‌رویه معادن، و ساخت‌وسازهای غیرقانونی در مناطق حفاظت‌شده، زیستگاه‌های طبیعی را نابود کرده است. استفاده بی‌رویه از منابع آب و آلودگی ناشی از فعالیت‌های صنعتی و نظامی نیز اکوسیستم‌های آبی را در معرض خطر قرار داده است.
در سطح داخلی، تدوین سیاست‌های زیست‌محیطی حتی در شرایط بحرانی می‌تواند به کاهش آسیب‌ها کمک کند. افزایش آگاهی مردم درباره حفاظت از محیط زیست نیز می‌تواند در کاهش تخریب منابع طبیعی مؤثر باشد. مدیریت پایدار منابع آب و زمین، کشاورزی پایدار و حفاظت از منابع طبیعی باید در اولویت قرار گیرد. در سطح بین‌المللی، افغانستان می‌تواند از تجربه کشورهای همسایه در مدیریت منابع آبی مشترک بهره ببرد. همچنین سازمان‌های جهانی باید از افغانستان در مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی حمایت کنند. این کمک‌ها می‌تواند در قالب کمک‌های مالی، فنی و آموزشی باشد.
در حالی که توجه جهانی عمدتاً بر بحران‌های سیاسی و امنیتی افغانستان متمرکز است، تهدیدهای زیست‌محیطی و اقلیمی در حال تخریب آینده این کشور هستند. این بحران‌ها مرز نمی‌شناسند و اگر نادیده گرفته شوند، می‌توانند به فاجعه‌ای منطقه‌ای یا حتی جهانی تبدیل شوند. https://panjshirnews.com/vdch.xnxt23nqxftd2.html
panjshirnews.com/vdch.xnxt23nqxftd2.html
